Türkiye’nin dört bir yanındaki eşsiz yerel zenginlikler, Ülke TV’nin “Değerlerin Daveti” programıyla hafta sonları ekranlara taşınıyor.
Program, coğrafi işaretlerle uluslararası alanda tescillenmiş ve korunmuş, ülkenin kültürel ve doğal mirasını oluşturan değerleri mercek altına alıyor. Tarım ürünlerinden nadir endemik türlere, köklü el sanatlarından ağız sulandıran yöresel lezzetlere kadar geniş bir yelpazede yer alan değerler, program aracılığıyla geniş kitlelere tanıtılıyor.
“Değerlerin Daveti”nin temel amacı, Türkiye’nin yerel ürünlerini ve sanatını ulusal ve uluslararası pazarlarda markalaştırma çabalarına destek olmak. Gaziantep baklavasından Konya’nın etli ekmeğine, Erzurum’un göz alıcı Oltu taşına kadar birçok bilinen değerin yanı sıra, henüz patentlenmemiş veya yeterince tanınmayan yerel ürün ve el sanatlarını üreten kişi ve kurumlar da bu program sayesinde önemli destek ve teşvik mekanizmaları hakkında bilgilendiriliyor.
Program, yerel üreticileri ve sanatçıları bilinçlendirerek, onların ulusal birliğe ve ülke ekonomisine katkı sağlamalarına olanak tanıyor. Kendi topraklarımızın özgün tatlarını, dokularını ve hikayelerini barındıran bu değerlere sahip çıkan “Değerlerin Daveti”, her hafta sonu Ülke TV ekranlarında izleyicileri bekliyor. Bu eşsiz yolculukla Türkiye’nin saklı kalmış hazinelerini keşfederken, yerel ekonomiye ve kültürel çeşitliliğe verilen desteğe tanık olacaksınız.
Bugünün ürünü: Bergama El Halısı
Ege’nin kadim toprakları üzerinde, kültürel zenginliğini asırlar boyunca ilmek ilmek dokuyarak günümüze taşıyan bir miras yatıyor: Bergama El Halısı. Sadece bir zemin örtüsü değil, aynı zamanda yörük kültürünün estetiğini, doğanın renklerini ve derin bir zanaat bilgisini barındıran bu eşsiz değer, Türkiye’nin coğrafi işaretli kıymetli eserleri arasında özel bir yere sahiptir.
Bir iplikten sanata dönüşüm
Bergama El Halısı’nın üretimi, geleneksel yöntemlere sıkı sıkıya bağlı kalarak, titizlik ve sabır gerektiren aşamalardan geçer. Bu süreç, halının kalitesini, dayanıklılığını ve karakteristik görünümünü belirleyen temel adımlardır:
Yün Hazırlığı: Her şey, bölgenin kendi koyunlarından elde edilen yüksek kaliteli yapağı ile başlar. Yünler öncelikle yıkanır, temizlenir ve kaba kirlerinden arındırılır. Ardından, geleneksel kirman ya da çıkrıklar kullanılarak ince ve sağlam iplikler haline getirilir.
Kök Boya ile Renklendirme: Bergama halısının en ayırt edici özelliklerinden biri, canlılığını ve parlaklığını uzun yıllar koruyan doğal renklendirme yöntemidir. İplikler, bölgede yetişen ceviz kabuğu, nar kabuğu, soğan kabuğu, geven otu, sarıkız otu gibi bitkisel kaynaklardan elde edilen “kök boyalar” ile boyanır. Bu doğal boyama, halıya derinlik ve eşsiz bir ahenk katar.
Çözgü ve Dokuma Tezgâhının Kurulumu (Istar): Boyanan ipler, “ıstar” adı verilen geleneksel el tezgâhlarında çözgü (dikey iplikler) olarak gerilir. Bergama halısının çözgüleri genellikle yünden yapılır, bu da halının esnekliğini ve geleneksel yapısını korur.
İlmekleme (Düğüm Atma): Halının ruhu, Anadolu’ya has ve sağlamlığıyla bilinen Gördes (Türk) düğümü tekniğiyle atılan ilmeklerle oluşur. Tecrübeli dokuyucular, desen kâğıdına (nakış kâğıdı) bakarak, her bir ilmeği büyük bir ustalıkla ve sabırla düğümlerler. Bu aşamada, halının teknik özelliklerinde belirtilen 1 \text{ dm}^2’deki ilme sayısı (örneğin 1.280 ilmek) kaliteyi belirler.
Atkı Geçirme ve Sıkıştırma: Her bir sıra düğüm tamamlandıktan sonra, halının yapısını sabitlemek için aralara atkı iplikleri geçirilir. Bergama halılarında genellikle biri kalın (dolu), diğeri ince (boş) olmak üzere çift atkı kullanılır. Atkılar, “kirkit” adı verilen özel bir tarakla büyük bir kuvvetle sıkıştırılarak halının sağlamlığı artırılır. Bu işlem halının hav yüksekliğini ve dokusunu belirler.
Tıraşlama ve Bitirme: Dokuma tamamlandıktan sonra halı tezgâhtan indirilir. Üzerindeki fazla hav, özel makaslarla veya geleneksel yöntemlerle eşitlenerek halının motifleri ve renkleri belirginleştirilir. Son olarak kenar ve saçak işlemleri yapılarak halı kullanıma hazır hale getirilir.
Coğrafi işaret tescili
Bergama El Halısı’nın geleneksel üretim metotlarının, kalitesinin ve Bergama yöresiyle olan tarihsel bağının resmî güvencesi, coğrafi işaret tescili ile sağlanmıştır.
Bergama El Halısı, Mahreç İşareti türünde tescil edilmiş olup, bu tescil süreci uzun bir araştırmanın ve başvuru sürecinin ardından tamamlanmıştır:
Tescil Tarihi: 14 Kasım 1997
Tescil Numarası: 14
Tescil Ettiren: Bergama Belediyesi
