İran’ın Merağe kentinde bulunan Selçuklu dönemi mimari eseri Kızıl Kümbet, 1147 yılında inşa edilmiş anıtsal bir yapı olarak öne çıkıyor. Türbe ve kümbet arasındaki farka dair Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden alınan tanım, Kızıl Kümbet’in mimari özelliklerini vurguluyor.
İran Kültürel Miras, Turizm ve El Sanatları Bakanlığı’ndan uzman Mina Rencber, restorasyon sırasında herhangi bir mezar taşı bulunamadığını belirtiyor. Padişahların hayatta iken yapıldığı düşünülen eser, içinde mezar kalıntısı olmadığı için “anıt kümbet” olarak adlandırılmış.
Mimari açıdan, Kızıl Kümbet iki bölümden oluşuyor: taş kaide ve merkez odası. Mahzen bölümü, arkeologlar tarafından mezar odası olarak değerlendiriliyor. Yapının üst kısmındaki yazıtta ise padişahın ve mimarının isimleri ile 1147 tarihi yer alıyor.
Kümbetin dış süslemelerinde firuze renkli seramik karışımı ve çini işçiliği kullanılmış. Özellikle kapı kenarı süslemelerinde ve köşe payelerinde çini detayları dikkat çekiyor. Fransız Profesör Denis Sava'nın eklediği güneş saati, Kızıl Kümbet'in gökbilim özelliğini vurguluyor.
Bu tarihi yapı, sadece mimari değil, aynı zamanda çini süslemeleriyle de öne çıkıyor. Firuze renkli çiniler, kapı kenarları ve köşe payelerinde kullanılmış, ayrıca kapı üstündeki çini süslemelerin hemen üstünde kufi harflerle yazılmış bir kitabe bulunuyor.
