İran’ın İsfahan eyaletine bağlı Verzene ilçesinde bulunan meşhur Zayende Nehri kıyısındaki Kurtan Köyü, doğal güzelliklerinin yanı sıra tarihi savunma amaçlı kalesiyle de biliniyor.
İran’da Selçuklu ve Safeviler gibi tarihe yön vermiş büyük devletlere başkentlik yapmış olan İsfahan, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkati çekiyor.
İsfahan, aynı zamanda güneydoğusunda, çölle çevrili küçük bir antik kent olan Verzene’ye de ev sahipliği yapıyor. Tarihi Kurtan Köyü’nü barındıran Verzene, İran’ın antik geçmişine ışık tutan önemli arkeolojik ve kültürel değerleri barındırıyor.
Tarihi, dördüncü yüzyıla ve Sasani dönemine kadar uzandığı belirtilen köyde halen az sayıda da olsa yöre halkı yaşıyor. Köy sakinlerinin farklı yöresel bir lehçeyle Farsça konuşması dikkati çekiyor.
Deylemiler, Selçuklular ve İlhanlılar dönemine dayanıyor
Köyün içinde yer alan Kurtan Kalesi ise Deylemiler, Selçuklular ve İlhanlılar dönemine dayanan köklü bir tarihe sahip.
Tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkati çeken ve büyük medeniyetlerin izlerini taşıyan Kurtan Kalesi, sadece bir askeri savunma yapısı olmanın ötesinde, aynı zamanda bölgenin sosyal yaşamını, ticaretini ve kültürel etkileşimini yansıtan önemli bir miras kabul ediliyor.
42 bin metrekarelik bir alanda yer alıyor
İsfahan’ın ve Selçuklu döneminin savunma yapılarını gözler önüne sererken, aynı zamanda bölgenin tarihi süreçleri hakkında da bir anlayış sunan kale, Verzene’nin 10 kilometre batısında, İsfahan’ın 90 kilometre doğusunda, meşhur Zayende Nehri kıyısında 42 bin metrekarelik bir alanda yer alıyor.
İçerisinde cami, hamam, pazar yeri gibi birçok önemli sosyal yapının izlerinin görüldüğü Kurtan Kalesi, yaşam alanları, ticaret merkezi ve sosyal yapıları barındıran geniş bir kompleks olarak inşa edilmiş.
Kalede üç cami, bir hamam, iki han kalesi ve tarihi bir çarşının kalıntıları bulunuyor. Zaman içinde büyük bir kısmı tahrip olmuş olsa da, kalede hala eski yapıların izleri görülebiliyor. Yöre halkı, geçmişte burada kervansaraylar, değirmenler ve diğer yapıların bulunduğunu anlatıyor.
Müstahkem bir kale olduğu ve çeşitli tarihi dönemlerde askeri kale olarak kullanıldığı belirtilen Kurtan Kalesi, kerpiç bir yapı olarak inşa edilmiş. İçindeki yapılar İlhanlılar, Selçuklular, Safeviler ve Kaçarlar döneminde pek çok değişikliğe uğrasa da kalenin temeli olan yüksek surlarının hala aslını koruduğu belirtiliyor.
Kalenin diğer adı “Kurhane (cephanelik)”
Selçuklu ve İlhanlılar dönemlerinde stratejik bir bölge olarak kabul edildiği tarihi kayıtlarda anlaşılan Verzene bölgesinde yer alan Kurtan Kalesi’nin o dönemler askeri amaçlı kullanıldığı kalenin yapısından ve tarihteki Kurhane (cephanelik) isminden de anlaşılıyor.
Savunma amaçlı inşa edilen kalenin surlarının yüksekliği yaklaşık 9 metreye, kulelerinin yüksekliği ise 12 metreye kadar ulaşıyor. Duvarların kalınlığı, özellikle yer seviyesine yakın bölümlerde birkaç metreyi bulurken bu özellik, kalenin hem yaşam alanı hem de savunma noktası olarak işlevsel hale getirildiğini gösteriyor. Savunma amaçlı dört köşeye inşa edilmiş dairesel kulelere sahip kalenin surlarının kilden ve kalın tuğlalardan yapıldığı dikkati çekiyor.
Geçmişte birçok farklı tarihi dönemi ve kültürü içinde barındıran önemli bir yapı olan Kurtan Kalesi, aynı zamanda bölgenin tarihi süreçler içinde nasıl bir savunma alanı olarak kullanıldığını ve halkın sosyal yaşamını nasıl şekillendirdiğini de gösteriyor.
