Türkiye’nin dört bir yanındaki eşsiz yerel zenginlikler, Ülke TV’nin “Değerlerin Daveti” programıyla hafta sonları ekranlara taşınıyor.
Program, coğrafi işaretlerle uluslararası alanda tescillenmiş ve korunmuş, ülkenin kültürel ve doğal mirasını oluşturan değerleri mercek altına alıyor. Tarım ürünlerinden nadir endemik türlere, köklü el sanatlarından ağız sulandıran yöresel lezzetlere kadar geniş bir yelpazede yer alan değerler, program aracılığıyla geniş kitlelere tanıtılıyor.
“Değerlerin Daveti”nin temel amacı, Türkiye’nin yerel ürünlerini ve sanatını ulusal ve uluslararası pazarlarda markalaştırma çabalarına destek olmak. Gaziantep baklavasından Konya’nın etli ekmeğine, Erzurum’un göz alıcı Oltu taşına kadar birçok bilinen değerin yanı sıra, henüz patentlenmemiş veya yeterince tanınmayan yerel ürün ve el sanatlarını üreten kişi ve kurumlar da bu program sayesinde önemli destek ve teşvik mekanizmaları hakkında bilgilendiriliyor.
Program, yerel üreticileri ve sanatçıları bilinçlendirerek, onların ulusal birliğe ve ülke ekonomisine katkı sağlamalarına olanak tanıyor. Kendi topraklarımızın özgün tatlarını, dokularını ve hikayelerini barındıran bu değerlere sahip çıkan “Değerlerin Daveti”, her hafta sonu Ülke TV ekranlarında izleyicileri bekliyor. Bu eşsiz yolculukla Türkiye’nin saklı kalmış hazinelerini keşfederken, yerel ekonomiye ve kültürel çeşitliliğe verilen desteğe tanık olacaksınız.
Bugünün ürünü: Ödemiş İpeği
Türkiye’nin köklü kültürel miraslarından biri olan Ödemiş İpeği, İzmir’in Ödemiş ilçesinin adını taşıyan ve bölgenin tarihini, geleneklerini ve el sanatlarındaki ustalığını yansıtan eşsiz bir coğrafi işaretli değerdir. Bu ipeğin ünü ve kalitesi, nesillerdir süregelen emek yoğun ve hassas üretim sürecinden kaynaklanır.
Üretim aşamaları
Ödemiş İpeği’nin hikayesi, tarımsal bir faaliyet olan ipekböcekçiliğiyle başlar ve sabırla örülmüş bir el sanatına dönüşür.
1. Koza Üretimi (İpekböcekçiliği)
Tohumların Kuluçkası: İpek ipliğinin hammaddesi olan koza, ipekböceğinin (Bombix mori) larvaları tarafından örülür. Üretime, titizlikle seçilmiş ipekböceği tohumlarının (yumurtalarının) kışlaklarda bekletildikten sonra, belirli bir sıcaklık ve nem ortamına sahip kuluçka odalarında uyandırılmasıyla başlanır.
Larva Dönemi ve Beslenme: Yumurtadan çıkan ipekböceği larvaları, bölgeye özgü dut ağacı yapraklarıyla beslenir. Bu beslenme süreci (yaklaşık 20-30 gün) son derece önemlidir, çünkü ipeğin kalitesini doğrudan etkiler. Larvalar bu dönemde hızla büyüyerek 4 kez deri değiştirir.
Koza Örülmesi: Olgunlaşan larvalar, ipeği salgılayıp kendilerini korumak için, içgüdüsel olarak ipek lifinden oluşan kozalarını örmeye başlarlar.
2. İplik Çekimi (Gelep)
Kozaların Ayıklanması ve İstim: Toplanan kozalar, delik ve kirli olanlardan ayrılır. Ardından, koza içerisindeki böceğin ölmesi ve ipek liflerini bir arada tutan serisin maddesinin çözünmesi için kozalar istim odalarında buharla veya sıcak suda haşlanır.
İpucu Bulma ve Sarım: Haşlama işlemi sonrasında kozanın dışındaki iplik ucu hassasça bulunur. Birkaç kozanın lifi birleştirilerek ve bükülerek bir iplik oluşturulur. Bu işleme gelep denir. Geleneksel olarak bu işlem yöredeki karasal makineler (çarklar) veya modern makinelerle yapılır. Bu aşamada, ipeğin inceliği, parlaklığı ve kopma direnci belirlenir.
3. Dokumaya Hazırlık ve Dokuma
İpliğin Hazırlanması: Çekilen iplikler temizlenir, yıkanır, kurutulur ve ardından bobinlere, masuralara sarılarak dokumaya hazır hale getirilir. Çözgü (uzunlamasına) ve atkı (yanlamasına) iplikleri buna göre hazırlanır.
Dokuma Süreci: Hazırlanan iplikler, geleneksel el tezgahlarında veya mekanik tezgahlarda dokunur. Ödemiş’te özellikle perdelik, masa örtüsü gibi ev tekstili ve konfeksiyon amaçlı ipekli dokumalar yapılır. Usta dokumacılar, ayakları ve elleriyle tezgâhın pedallarını ve mekiğini kullanarak iplikleri birbirinin altından üstünden geçirerek çaprazlar ve böylece Ödemiş İpeği kumaşını oluştururlar. Bu, yoğun dikkat, ritim ve maharet gerektiren bir sanattır.
Coğrafi işaret tescili
Ödemiş İpeği, bu eşsiz üretim yöntemi ve kalitesi sayesinde, Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından coğrafi işaretle tescillenmiştir.
Tescil Tarihi: 10 Şubat 2022
