Türkiye’nin dört bir yanındaki eşsiz yerel zenginlikler, Ülke TV’nin “Değerlerin Daveti” programıyla hafta sonları ekranlara taşınıyor.
Program, coğrafi işaretlerle uluslararası alanda tescillenmiş ve korunmuş, ülkenin kültürel ve doğal mirasını oluşturan değerleri mercek altına alıyor. Tarım ürünlerinden nadir endemik türlere, köklü el sanatlarından ağız sulandıran yöresel lezzetlere kadar geniş bir yelpazede yer alan değerler, program aracılığıyla geniş kitlelere tanıtılıyor.
“Değerlerin Daveti”nin temel amacı, Türkiye’nin yerel ürünlerini ve sanatını ulusal ve uluslararası pazarlarda markalaştırma çabalarına destek olmak. Gaziantep baklavasından Konya’nın etli ekmeğine, Erzurum’un göz alıcı Oltu taşına kadar birçok bilinen değerin yanı sıra, henüz patentlenmemiş veya yeterince tanınmayan yerel ürün ve el sanatlarını üreten kişi ve kurumlar da bu program sayesinde önemli destek ve teşvik mekanizmaları hakkında bilgilendiriliyor.
Program, yerel üreticileri ve sanatçıları bilinçlendirerek, onların ulusal birliğe ve ülke ekonomisine katkı sağlamalarına olanak tanıyor. Kendi topraklarımızın özgün tatlarını, dokularını ve hikayelerini barındıran bu değerlere sahip çıkan “Değerlerin Daveti”, her hafta sonu Ülke TV ekranlarında izleyicileri bekliyor. Bu eşsiz yolculukla Türkiye’nin saklı kalmış hazinelerini keşfederken, yerel ekonomiye ve kültürel çeşitliliğe verilen desteğe tanık olacaksınız.
Bugünün ürünü: Çarşamba Kıvratması
Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde, verimli Çarşamba Ovası’nın adını taşıyan Çarşamba ilçesi, sadece doğasıyla değil, zengin mutfak kültürüyle de öne çıkar. Bu kültürün en tescilli ve gözde miraslarından biri de Çarşamba Kıvratması’dır. Geçmişi 1930’lu yıllara kadar dayanan bu özel hamur işi, kendine has üretim metodu, şerbetsiz sunumu ve ustalık isteyen şekliyle bölgenin ününü Türkiye geneline taşımıştır.
Nasıl Üretilir ve Hangi Aşamalarından Geçer?
Çarşamba Kıvratması’nın yapımı, sabır, maharet ve doğru malzemelerin birleşimini gerektirir. Temel olarak bir tür çıtır çıtır katmerli tatlı olan Kıvratma, tescil metoduyla belirlenmiş adımları izler:
Hamur Hazırlığı ve Dinlendirme
İlk aşamada, buğday unu, yoğurt, sıvı yağ, su, yumurta ve bir miktar karbonat karıştırılarak kulak memesi yumuşaklığında bir hamur yoğrulur. Hamurun kıvamı, sonrasında incecik açılabilmesi için kritik öneme sahiptir. Yoğrulan hamur, dinlenmeye bırakılır; bu süre zarfında gevşer ve işlenmeye hazır hale gelir. Dinlenen hamurdan, yumurta büyüklüğünde bezeler hazırlanır ve bunlar da bir süre daha dinlendirilir.
İncecik Açma ve İç Harçla Buluşma
Dinlenen her beze, oklava yardımıyla nişasta kullanılarak olabildiğince ince bir yufka haline getirilir. Bu incelik, Kıvratma’nın çıtırlığının sırrıdır. Açılan yufkanın üzerine, önceden hazırlanmış iç harç (toz şeker, dövülmüş fındık içi ve/veya ceviz içi) homojen bir şekilde serilir.
Oklavaya Sarma ve Kıvratma (Büzme)
İç harç serilen yufka, bir oklavaya ne çok sıkı ne de çok gevşek olmayacak bir ayarla sarılır. En önemli aşama burasıdır: Yufka oklavadan çıkarılmadan, iki elin hareketleriyle ortadan kenarlara doğru nazikçe itilerek büzüştürülür (kıvrılır). Bu büzülme, tatlıya adını veren “kıvratma” şeklini ve yerken hissedilen katmanlı, çıtır dokuyu verir.
Şekil Verme ve Yağlama
Büzülerek oklavadan çıkarılan yufka rulosu, yağlanmış fırın tepsisine dizilir. Geleneksel olarak, tepsiye dizilmeden önce rulolar kare parçalar halinde kesilir veya tepsideyken dilimlenir. Son olarak, Kıvratmaların üzerine bol miktarda eritilmiş tereyağı gezdirilir.
Pişirme ve Sunum
Hazırlanan Kıvratma, önceden ısıtılmış yaklaşık 180 °C fırında üzeri altın sarısı olana kadar, ortalama 45 dakika pişirilir. Çarşamba Kıvratması’nın en belirgin özelliği, Türk mutfağındaki çoğu baklava ve benzeri tatlının aksine şerbet dökülmeden, kuru ve çıtır olarak sunulmasıdır.
Çeşitleri ve Kullanım Şekilleri
Çarşamba Kıvratması’nın temel tarifi sabit olsa da, iç harcında kullanılan malzemeye göre yörede farklı adlandırmaları veya uygulamaları görülebilir:
Fındıklı Kıvratma: Bölgenin önemli tarım ürünlerinden olan fındığın yoğun olarak kullanıldığı, en yaygın ve tescilli çeşididir.
Cevizli Kıvratma: Bazı yöresel uygulamalarda iç harçta fındık yerine veya fındıkla karıştırılarak ceviz kullanılır. Tescilde fındık ve ceviz içi birlikte geçmektedir.
İsimsel Çeşitlenme: Yerel dilde, büzülmüş şekli ve görüntüsü nedeniyle kimi zaman “Kocakarı Gerdanı” gibi benzetmelerle de anıldığı bilinmektedir.
Hangi Ürünlerle Birlikte Kullanılır?
Çarşamba Kıvratması, şerbetsiz sunulduğu için ağır bir tatlı olmaktan çıkar ve hem tatlı hem de bir atıştırmalık olarak tüketilebilir:
Geleneksel: En yaygın kullanım şekli, sıcak bir çay veya Türk kahvesi eşliğinde sade olarak tüketilmesidir.
Özel Günler: Bayram, düğün, nişan gibi özel ve kutlama günlerinin vazgeçilmez ikramıdır.
Coğrafi İşaret Tescili
Çarşamba Kıvratması’nın bu benzersiz kimliği, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenerek resmi güvence altına alınmıştır.
Coğrafi İşaret Tescil Tarihi: Çarşamba Kıvratması, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 10 Mayıs 2021 tarihinde 751 tescil numarası ile tescil edilmiştir.
Bu tescil ile Çarşamba Kıvratması’nın üretim metodu, kullanılan malzemeler ve ün bağı, resmi olarak Çarşamba coğrafyasıyla ilişkilendirilmiş ve bu lezzetin özgünlüğünün korunması sağlanmıştır. Kıvratma, bu tescille birlikte artık Samsun’un Çarşamba ilçesiyle özdeşleşmiş, ulusal bir değer olarak yerini almıştır.
